Xây dựng họ Mai Việt Nam đoàn kết, phát triển.
Phát biểu khai mại hội thảo Họ Mai Việt Nam lần thứ nhất
Mai Văn Ninh
Trưởng ban liên lạc họ Mai Việt Nam
Kính thưa các quý vị đại biểu!
Là một trong những dòng họ lâu đời ở Việt Nam. Trong suốt quá trình phát triển của dân tộc. Họ Mai Việt Nam thời kỳ nào cũng có những đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Thời kỳ nào cũng xuất hiện những danh nhân tiêu biểu hết lòng cống hiến phụng sự tổ quốc, phụng sự nhân dân, được sử sách lưu danh, nhân dân mến mộ, tôn kính. Đó là niềm tự hào của họ Mai Việt Nam.
Kính thưa các vị đại biểu:
Vào thời kỳ Hùng Vương thứ 17 có một người họ Mai vì sống ngay thẳng nên cả gia đình bị lưu đầy ra đảo hoang (Nay thuộc xã Nga Phú, huyện Nga Sơn, Thanh Hóa) với hai bàn tay trắng giữa biển cả bao la, cận kề cái chết. Nhưng với niềm tin vào chính mình, tự lực vượt lên, lao động cần cù, sáng tạo, gia đình họ Mai ấy không những sống tốt mà còn tạo nên một sự tích thần kỳ - Đó chính là sự tích về Quả Dưa Hấu gắn với tên tuổi đức thánh Mai An Tiêm.
Trải qua hơn 2000 năm với biết bao vận đổi sao dời, và những thăng trầm của lịch sử, nhưng câu chuyện về quả dưa hấu, gắn với tên tuổi người họ Mai vẫn có sức sống trường tồn, trong tâm khảm của bao thế hệ, không chỉ trong họ, trong nước mà còn lan tỏa ở cả nước ngoài. Thể hiện một triết lý: Con người ta không có gì là không vượt qua, nếu biết tin vào chính mình, lao động sáng tạo, thuận thiên biết cải tạo tự nhiên phục vụ cuộc sống của bản thân mình.
Phải chăng những đức tính tốt đẹp của Mai An Tiêm mang tính phổ quát của con người Việt Nam nên nó được gìn giữ, lưu truyền và phát triển. Đó là niềm tự hào của nhân dân Việt Nam nói chung, con cháu họ Mai nói riêng. Với những đức tính cao quý ấy, người họ Mai ở nhiều địa phương trong cả nước từ lâu đời đã coi Mai An Tiêm là thánh tổ của họ Mai, thủy tổ của họ Mai.
Thời gian sau đó theo tương truyền có một người họ Mai, tự là công Phúc, chỉ thứ của Mai An Tiêm, quê ấp Đường Hào (nay thuộc tỉnh Hải Dương) ông là lạc tướng dưới thời An Dương Vương, đã dâng sớ xin được đi khai khẩn vùng đất mới ở cửa biển Thù Nương (nay thuộc tỉnh Thái Bình) để mở mang điền ấp, trước là lo cho dân no đủ, sau là giúp vương triều “Thực túc, binh cường” Đề xuất của ông được nhà vua đồng ý và đánh giá là người biết nhìn xa trông rộng và sau đó đã kêu gọi con cháu họ Mai và nhân dân ở nhiều địa phương khác đến, khai khẩn vùng hạ động biến nơi đây từ chỗ sình lầy - lau sậy, gò bối, trở thành vùng có kinh tế phát triển năng động, trù phú với những công lao ấy nhân dân tôn ông là “Bố Cái ”.
Trước khi mất ông cho gọi con cháu đến và dặn dò “động xá là của mọi nhà, chúng ta từ các bộ lạc tụ tập về đây phải coi nhau là ruột thịt, già phải răn dạy trẻ, con cháu phải nghe lời, phải thương nhau, giàu thì giúp đỡ nghèo, có phúc cùng hưởng, có họa cùng chia, giặc đến thì phải liều thân, đồng tâm, tử chiến bảo vệ động xá”. Những lời răn dạy của lạc trưởng họ Mai cách đây đã hơn 2 thiên niên kỉ mà vẫn văng vẳng bên tai, vẫn mang tính thời sự trong đời sống hàng ngày của mỗi chúng ta.
Tiến sâu vào châu thổ sông Hồng có một vùng đất thuộc đạo Sơn Nam (xưa), ngày nay thuộc các tỉnh: Hà Nam – Nam Định – Ninh Bình có một dòng họ Mai bắt nguồn từ cụ Mai Thông. Đây là dòng họ Mai được phát hiện sớm nhất ở nước ta vào những năm cuối cùng trước công nguyên nghĩa là đã cách đây khoảng hơn 2000 năm. Dòng họ này sản sinh ra cụ Mai Tiến, một vị tri phủ thương dân, có vợ là bà Lê Thị Hoa và 4 người con sau này đều là những tướng dũng mãnh xông pha nơi trận mạc tiêu diệt quân Tây Hán bảo vệ quê hương, giải phóng đất nước trong cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng (40 – 43) ở thế kỷ thứ Nhất. Trong “Mai tộc thủy tổ phả lục bia” tại xã Nga Thiện, Nga Sơn – Thanh Hóa còn ghi : “Ô hộ ! Từ Thiện phu nhân là người có năng lực kiên định, thủ tiết thờ chồng dạy dỗ con cái thành người, báo được thù cho chồng đồng thời là một người hiểu phụ vậy. Cho nên được biên thành phả lục, ghi vào sổ gấm khiến cho đời sau người người có thể chiêm ngưỡng ”.
Sau cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, 2 người con đầu của bà Lê Thị Hoa là: Mai Đạt, Mai Thỏa tiến về phương nam và hai người còn lại là Mai An, Mai Trí sau thời gian tạm lánh đã trở về quê An Nội (nay là xã Nga Thiện, Nga Sơn) để sinh sống. Hiện nay có đền thờ và mộ của bà nữ tướng Lê Thị Hoa, nhà thờ Họ Mai thờ ông bà và 4 người con. Hệ thống bia ký các sắc phong, thư tịch cổ được giữ gìn khá tốt.
Đi về phía nam đến vùng đất Hoan Châu, khoảng cuối thế kỷ thứ 7 đầu thế kỷ thứ 8 xuất hiện một người họ Mai võ thuật tinh thông, sức khỏe hơn người, có khả năng quy tụ các bậc hào kiệt dưới cờ khởi nghĩa, tập hợp lực lượng chống lại sự đô hộ hà khắc của nhà Đường. Đó chính là Mai Thúc Loan, thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Hoan Châu nổ ra vào đầu năm Quý Sửu 713 tại Rú Đụn (Nam Đàn, Nghệ An). Tháng 4 năm 713 Mai Thúc Loan lên ngôi vua, tổ chức lực lượng đánh chiếm thành Tống Bình (Hà Nội ngày nay) và giải phóng đất nước giữ được nền độc lập trong khoảng 10 năm (713-722) các con của vua Mai Hắc Đế đều là những tướng lĩnh dũng cảm, không sợ hi sinh, kiên cường chiến đấu đến cùng bảo vệ tổ quốc. Gia đình Mai Thúc Loan là gia đình anh hùng, các đời vua về sau đã sắc phong và xếp ngài vào hàng “Thượng đẳng tối linh Mai Hắc Đế thiên tôn”. Cuộc khởi nghĩa Hoan Châu chống quân xâm lược nhà Đường là một trong những trang vàng trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta, mà lãnh tụ của nó là Mai Hắc Đế – vị vua người họ Mai. Con cháu họ Mai ngày nay có quyền tự hào và biết ơn Người, vì đã làm rạng danh, dòng tộc họ Mai Việt Nam.
Về sau này, cùng với sự phát triển của lịch sử dân tộc. Trong cộng đồng họ Mai Việt Nam, đã xuất hiện nhiều chi họ “Trâm oanh thế phiệt” có thể kể ra: họ Mai Thế ở Thạch Giản, Nga Thạch, Nga Sơn, Thanh Hóa tiêu biểu có cụ Toàn Quận công Mai Thế Châu, thám hoa Mai Anh Tuấn; chi họ Mai ở Cao Lãm Ứng Hòa, Hà Nội nhiều người đỗ đạt cao, làm quan lớn, tiêu biểu như Tam Giáp Đồng Tiến sĩ Mai Danh Tông; chỉ họ Mai ở xã Đào Viên, Quế Võ Bắc Ninh có 4 tiến sĩ. Đền thờ 4 tiến sĩ họ Mai được UBND tỉnh Bắc Ninh xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa; Chi họ Mai ở Quang Lộc, Hậu Lộc Thanh Hóa, ghi lại được 35 đời có nhiều người có công với nước, tiêu biểu là có cụ Mai Phúc Trường người tham dự hội nghị Diên Hồng thể hiện quyết tâm đánh giặc Nguyên Mông; Chi họ Mai La Sơn, Đức Thọ Hà Tĩnh, từ xưa tới nay có nhiều người thành đạt, khoa bảng, có nhiều đóng góp cho quê hương đất nước; Chi họ Mai ở Quảng Sơn, Quảng Trạch Quảng Bình, có lãnh binh Mai Lượng; Chi họ Mai ở Kiến Xương, Thái Bình có nhiều người vinh hiển tiêu biểu là họa sĩ Mai Trung Thứ người đã chủ trì cùng với các cộng sự làm bộ phim về các hoạt động của Bác Hồ tại Pháp năm 1946, với nhiều tư liệu quý giúp nhân dân ta và cả thế giới hiểu biết thêm về Việt Nam trong bối cảnh đất nước vừa giành được độc lập, vận nước như ngàn cân treo sợi tóc; Chi họ Mai ở Thanh Hội, Tân Uyên, Bình Dương có nhiều đóng góp cho đất nước tiểu biểu là cụ Mai Văn Thổ, Đô đốc Triều Tây Sơn; Chi họ Mai ở Long Sơn Cần Đước Long An có anh hùng Mai Bá Hương; Chi họ Mai ở xã Bình Thành, Tây Sơn, Bình Định, tiêu biểu có lãnh binh Mai Xuân Thưởng, hưởng ứng chiếu Cần Vương chống thực dân Pháp xâm lược, khi bị địch bắt và đưa ra pháp trường ông vẫn bình tĩnh, hiên ngang và đọc những vần thơ.
“Chết bởi vì dân, chết bởi thời
Chết nào có sợ, chết như chơi”
Chỉ họ Mai ở Nông Sơn, Điện Phước, Điện Bàn Quảng Nam có nhiều người thành đạt đóng góp xây dựng quê hương đất nước, tiêu biểu là ông Mai Thúc Lân, Nguyên ủy viên trung ương Đảng nhiều khóa; Phó Chủ tịch Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Chi họ Mai ở Tam Quan, Hoài Nhơn, Bình Định là dòng họ hiếu học, nhiều người thành đạt, tiêu biểu như gia đình cụ Mai Cù, Nguyên Trưởng ty Tài chính, Bình Định, cụ có 3 người con Thành đạt, có nhiều đóng góp cho đất nước: Giáo sư Mai Kỷ nguyên Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc gia về Dân số và Kế hoạch hóa gia đình; Tiến sĩ Mai Liêm Trực, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Bưu chính viễn thông; Ông Mai Ái Trực, Nguyên Ủy viên trung ương Đảng, Nguyên Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường. Chi họ Mai ở xã Mỹ Lương, Cái Bè, Tiền Giang, tiêu biểu là Chị Mai Kiều Liên, nguyên Ủy viên trung ương Đảng, Chủ tịch - Tổng giám đốc Vinamilk, Anh hùng lao động thời kì đổi mới, được tạp chí Forbes bình chọn là một trong 50 phụ nữ có sức ảnh hưởng nhất Việt Nam (2019).
Còn rất nhiều người họ Mai trong cả nước, họ là những người nông dân, công nhân, doanh nhân, giáo sư, tiến sĩ các nhà giáo, các nhà khoa học, các nhà trí thức, văn nghệ sĩ, anh hùng LLVT, anh hùng lao động, sĩ quan trong lực lượng vũ trang, các cán bộ lãnh đạo, quản lý từ Trung ương đến cơ sở, đang ngày đêm trăn trở suy nghĩ mang công sức trí tuệ, đóng góp xây dựng quê hương, đất nước.
Trong các cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc và bảo vệ tổ quốc, có hàng vạn người là con em họ Mai đã anh dũng hi sinh, hàng ngàn người là thương bệnh binh, nhiễm chất độc hóa học. Sự hi sinh của các anh hùng liệt sĩ con em họ Mai đã góp phần tô thắm truyền thống yêu nước, cách mạng và tinh thần xả thân vì tổ quốc của họ Mai chúng ta.
Thưa các vị đại biểu!
Đóng góp của họ Mai trong lịch sử dân tộc thật là to lớn trong khuôn khổ thời gian có hạn, hội thảo hôm nay khó có thể nêu hết được. Vì vậy, để hội thảo đạt được yêu cầu đề ra, tôi xin để nghị các đại biểu tập trung vào một số vấn đề sau:
Một là: Phát hiện, phân tích sâu hơn, làm rõ những đóng góp của họ Mai Việt Nam, của các danh nhân họ Mai trong mỗi thời kì, trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, trong tiến trình lịch sử dân tộc.
Hai là: Thông qua hoạt động của các chỉ dòng họ, đặc biệt là thông qua nhân cách, trí tuệ, cách ứng xử, bản lĩnh, quan hệ xã hội của các danh nhân họ Mai, con người họ Mai, có thể định hình được những giá trị cốt lõi của người họ Mai Việt Nam được chưa?
Ba là: Trên cơ sở phân tích các truyền thuyết, các tài liệu lịch sử dựa trên những biến động về chính trị, xã hội, về địa lý, có thể chỉ ra được cội nguồn của họ Mai Việt Nam được chưa? Hay có thể nghĩ đến việc suy tôn một vị là thần tổ hay triệu tổ làm biểu tượng để quy tụ con cháu Mai Việt Nam được không?
Bốn là: Hoạt động của các chi họ Mai có nhiều kinh nghiệm phong phú, đa dạng có cả thành công và chưa thành công, thời gian tới nên xây dựng hệ thống tổ chức như thế nào cho hiệu quả. Quan trọng nhất là bàn về nguyên tắc hoạt động? bộ máy tổ chức? sự tự nguyện dâng hiến phụng sự tổ tiên của các thành viên và nguồn kinh phí để hoạt động?
Năm là: Hội thảo có tranh luận, phản biện, có quan điểm khác nhau là điều bình thường. Nhưng quan trọng nhất là thông qua hội thảo chúng ta thống nhất được những nhận định lớn, những xu hướng phát triển, tích cực, phù hợp nhằm xây dựng họ Mai Việt Nam đoàn kết, phát triển.
Kính thưa các quý vị đại biểu!
Nghiên cứu về một dòng họ trong cả nước là một công việc hết sức khó khăn, phức tạp, không thể giải quyết qua một cuộc hội thảo. Nhưng cuộc hội thảo lần này mang nhiều ý nghĩa khởi sự đầu nan, với tinh thần tri ân tổ tiên, tìm về cội nguồn, đền ơn đáp nghĩa, góp phần giáo dục truyền thống, tăng thêm lòng tự hào về họ Mai Việt Nam. Tôi tin tưởng rằng sau hội thảo này mỗi người con họ Mai sẽ có những đóng góp, tích cực hơn nữa vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong tình hình mới. Đồng thời sẽ phát đi thông điệp đoàn kết, yêu thương, chia sẻ đến tất cả những người con yêu quý của họ Mai chúng ta ở mọi miền đất nước và ở nước ngoài.
Với tinh thần đó cho phép tôi thay mặt các cơ quan đồng tổ chức, xin phép được khai mạc hội thảo, chúc các quý vị đại biểu sức khỏe, hạnh phúc, thành công.
Xin trân trọng cảm ơn!