Nga Sơn - Đất tổ họ Mai Việt Nam
Để tưởng nhớ người có công khai phá mở mang bờ cõi từ buổi bình minh của đất nước, Thủy tổ của nghề canh nông, nhân dân đã xây dựng đền thờ Mai An Tiêm tại nền ngôi nhà cũ nay thuộc xã Nga Phú, huyện Nga Sơn, cách huyện lỵ Nga Sơn 5km về phía Đông Bắc. Huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, nơi được coi là đất Tổ họ Mai Việt Nam.
Đền thờ Mai An Tiêm ở xã Nga Phú, huyện Nga Sơn tọa lạc giữa 3 ngọn núi kỳ vĩ có Long chầu, Hổ phục
Các sắc phong tại đền:
- Năm Duy Tân thứ nhất (1907), vua sắc cho thôn Ngoại, huyện Nga Sơn thờ phụng và phong thần: Mai Yển hiệu An Tiêm Dực bảo Trung hưng linh phù chi thần.
- Năm Khải Định thứ 9 (1924), vua gia phong: Đoan túc tôn thần, sắc cho thôn Ngoại tiếp tục thờ phụng, đặc biệt chuẩn phong cho phép phụng thờ theo lễ quốc khánh. Trong bốn sắc phong cổ, có ba sắc phong màu vàng sẫm, chiều dài khoảng 1,5m, chiều rộng 50cm. Sắc phong còn lại màu trắng nhạt, chiều dài khoảng 50cm, chiều rộng 50cm. Các sắc phong có ghi chữ Nho màu đen, sắc nét và in hình rồng, phượng.
Năm 1989, Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã cấp bằng công nhận đền thờ Mai An Tiêm là Di tích lịch sử văn hóa. Hằng năm, chính quyền và nhân dân địa phương tổ chức lễ hội để tưởng nhớ, tri ân Mai An Tiêm vào ngày 12 đến 14 tháng 3 Âm lịch, tại đền thờ Mai An Tiêm. Tại đây đã tổ chức nhiều hoạt động đặc sắc như rước kiệu, dâng hương, lễ tế, thi nấu cơm, ném lao, nhảy dây, kéo co, thi leo núi, hái lượm, hội trại, biểu diễn ca nhạc. Phần hội phong phú, hoành tráng với sự tham gia của hàng trăm diễn viên các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp của tỉnh và hàng ngàn diễn viên không chuyên được huy động tại địa phương và đoàn lễ nghi họ Mai các nơi về dự.
Màn nghệ thuật sân khấu gồm 3 phần có ý nghĩa sâu sắc, tái hiện lại cảnh Mai An Tiêm bị khép tội phản nghịch cùng gia đình bị đày ra đảo xa...; cảnh Mai An Tiêm gắn với sự tích quả dưa hấu, được vua minh oan, gia đình đoàn viên...; tri ân Mai An Tiêm - người có công mở mang bờ cõi, Thủy tổ nghề canh nông...
Lễ hội Mai An Tiêm là một lễ hội văn hóa, lịch sử giàu truyền thống, tưởng nhớ công ơn của các bậc tiền bối đã có công gây dựng, gìn giữ và bảo vệ non sông đất nước. Lễ hội cũng là dịp để các thế hệ con cháu tri ân, đồng thời, tiếp nối truyền thống lịch sử vẻ vang của cha ông, tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết toàn dân tộc, khai thác mạnh mẽ tiềm năng, thế mạnh, góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước...
Ngoài đền thờ Mai An Tiêm, Nga Sơn còn có các di tích thắng cảnh khác như: cửa Thần Phù, chùa Tiên, động Từ Thức, Di tích lịch sử Chiến khu Ba Đình.
(Theo Họ Mai Việt Nam - Nhiều tác giả, NXB. Văn hóa dân tộc, H.2018)